สุขภาพตับและนำ้ตาล

เนื้อหาส่วนนี้ได้รับการตรวจสอบโดย ศาสตราจารย์เลียนน์ ฮอดสัน จากภาควิชาแพทยศาสตร์ แรดคลิฟฟ์ มหาลัยอ็อกซ์ฟอร์ด สหราชอาณาจักร

สุขภาพตับ

ตับคืออวัยวะภายในมีลักษณะเป็นของแข็งที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในร่างกายมนุษย์ และยังมีบทบาทสำคัญในการย่อยอาหาร โรคตับคือภาวะที่ส่งผลต่อความสามารถของตับในการจำกัดของเสียออกจากร่างกาย ที่ได้จากการย่อยอาหาร และยังมีหน้าที่รักษาการไหลเวียนของเลือดให้อยู่ในเกณฑ์ปกติอีกด้วย

โรคตับมีหลายประเภท อย่างเช่น โรคตับที่เกี่ยวข้องกับไขมันสะสมจากความผิดปกติของกระบวนการเผาผลาญ (Metabolic dysfunction-associated steatotic liver disease: MASLD) ซึ่งเป็นโรคตับที่มีหลายระยะความรุนแรง โดยสาเหตุหลักของการเกิดโรคนี้คือ ไขมันที่สะสมอยู่ในตับที่มีปริมาณมากเกินไป

Metabolic: เกี่ยวข้องกับวิธีที่ร่างกายใช้ในการเก็บพลังงานจากอาหาร
Dysfunction: บางอย่างที่ทำงานผิดปกติ
Associated: ความเชื่อมโยงและเกี่ยวข้องกัน
Steatotic: ไขมันหรือสิ่งที่เกี่ยวข้องกับไขมัน

MASLD ไม่ใช่โรคตับที่เกิดขึ้นจากการบริโภคแอลกอฮอล์ในปริมาณมาก แต่เป็นโรคตับชนิดที่เกี่ยวข้องกับภูมิคุ้มกันทำลายตนเอง หรือการติดเชื้อไวรัส ระยะแรกเริ่มของ MASLD คือการสะสมของไขมันในตับ ซึ่งก่อให้เกิดการอักเสบ การทำลายเนื้อเยื่อตับ และเกิดพังผืดในตับ ในระยะที่รุนแรงมากขึ้น อาจพัฒนาไปเป็นมะเร็งตับและตับวายได้ ความรุนแรงของโรคนี้จะเพิ่มขึ้นตามระยะ และสามารถพัฒนาได้เมื่อระยะเวลาผ่านไป อย่างไรก็ตามการเป็นโรคตับระยะที่ หนึ่ง ไม่ได้หมายความว่าจะต้องมีการพัฒนาสู่ระยะต่อไป เนื่องมาจากปัจจัยหลาย ๆ อย่างที่ส่งผลต่อการเติบโตของของโรค เช่น พันธุกรรม และพฤติกรรมการใช้ชีวิต ในระยะเริ่มต้นอาการที่แสดงออกมาอาจไม่ได้เฉพาะเจาะจง ทำให้การตรวจพบโรคเป็นไปได้ช้า และอาจอยู่ในระยะที่เป็นอันตรายแล้ว โดยที่บางครั้งอาจตรวจพบโดยบังเอิญจากการตรวจโรคอื่น ๆ ระยะเวลาและความยาก ของการรักษาก็จะยากขึ้นเรื่อย ๆ เมื่อโรคพัฒนาไปสู่ระยะที่รุนแรงขึ้น

ปัจจัยเสี่ยงของโรค MASLD

เพศ	ผู้ชายมีความเสี่ยงมากกว่า
เชื้อชาติ	พบในประชากรเชื้อสายฮิสแปนิกและเอเชีย
พันธุกรรม	ยีนบางตัวสามารถเพิ่มความเสี่ยงของการเกิดโรค
ไขมันในร่างกาย	การมีไขมันในร่างกายสูงหรือการกระจายของไขมันเช่น ไขมันส่วนลำตัวหรือช่องท้อง เป็นปัจจัยเสี่ยงสำคัญ

โรคตับและการบริโภค

การรับประทานอาหารที่ดีต่อสุขภาพและมีประโยชน์ รวมไปถึงการใช้ชีวิตที่สมดุล เป็นปัจจัยสำคัญในการรักษาน้ำหนักตัวให้อยู่ในเกณฑ์ปกติเพื่อที่จะมีสุขภาพที่แข็งแรง หากบริโภคพลังงานเกินความต้องการของร่างกาย (น้ำหนักตัวที่เพิ่มขึ้น) อาจทำให้ปริมาณไขมันในตับเพิ่มขึ้น และยังเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดโรค MASLD (6) งานวิจัยส่วนใหญ่ที่ได้ทำการศึกษาความเชื่อมโยงระหว่างพลังงานส่วนเกินกับความเสี่ยงของโรคตับ ได้มุ่งเน้นไปที่ ไขมันและน้ำตาลในอาหาร หลักฐานได้ชี้แนะว่า การบริโภคไขมันหรือน้ำตาลในปริมาณที่มากเกินความจำเป็นของร่างกาย โดยเฉพะน้ำตาลที่ได้มาจากเครื่องดื่ม อาจเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิด MASLD (6) อย่างไรก็ตาม ยังไม่มีหลักฐานชัดเจนที่ชี้แนะว่า การบริโภคอาหารที่มีส่วนผสมของน้ำตาล โดยที่ปริมาณแคลอรี่รวมไม่เกินความต้องการของร่างกายนั้นเป็นปัจจัยที่ส่งผลกระทบต่อปริมาณไขมันในตับที่เพิ่มขึ้น (7)

ฟรุกโตสและตับ

ผลกระทบของน้ำตาลฟรุกโตสที่มีต่อโรคไขมันพอกตับ (MASLD) นั้นมีผลมาจากการปริมาณพลังงานและประเภทของอาหารที่บริโภค (7)

น้ำตาลฟรุกโตสหรือน้ำตาลที่ถูกเพิ่มเติมในอาหารนั้น ส่งผลอย่างมากต่อการเกิดโรคไขมันพอกตับหรือ MASLD เนื่องมาจากวิธีที่ร่างกายใช้ในการย่อยฟรุกโตสในตับนั้นแตกต่างจากกระบวนการย่อยของกลูโคส อย่างไรก็ตาม งานวิจัยต่าง ๆ ที่ได้มาจากการทบทวนหลักฐานของนักวิจัยจากมหาลัยโตรอนโต มีการใช้ปริมาณฟรุกโตสเป็นจำนวนมากร่วมกับการใช้อาหารที่ให้พลังงานเกินความต้องการของร่างกาย ส่งผลให้สถิติที่ได้จากการทดลองไม่มีความชัดเจนเพียงพอที่จะสรุปว่าฟรุกโตสเพิ่มความเสี่ยงการก่อให้เกิด MASLD หรือไม่เมื่อบริโภคอาหารหรือเครื่องดื่มที่มีฟรุกโตสในปริมาณที่สมดุลกับความต้องการพลังงานในแต่ละวัน (7)

การบริโภคเครื่องดื่มที่มีน้ำตาล (ที่มาของน้ำตาลฟรุคโตส) ในปริมาณที่มากเกินความจำเป็นอาจก่อให้เกิดพลังงานส่วนเกิน ซึ่งส่งผลให้ไขมันในตับและเอนไซม์ตับเพิ่มขึ้น อย่างไรก็ตามน้ำตาลฟรุโตสที่ปรากฏอยู่ในอาหารอื่น ๆ ที่เป็นพลังงานส่วนเกิน ไม่ได้แสดงผลกระทบแต่อย่างใด (7)
ในกรณีที่ อาหารหรือเครื่องดื่มที่มีส่วนประสมของฟรุกโตสถูกทดแทนด้วยคาร์โบไฮเดรตชนิดอื่น (เช่น กลูโคส ซูโครส หรือแป้ง) โดยที่ปริมาณพลังงานเท่าเดิม พบว่าน้ำตาลฟรุกโตสไม่ได้ส่งผลที่แตกต่างไปจากคาร์โบไฮเดรตชนิดอื่น (7)
อย่างไรก็ตามควรมีงานวิจัยเพิ่มเติม โดยการใช้ปริมาณฟรุกโตสที่เทียบเท่ากับปริมาณที่แท้จริงที่ได้รับจากอาหารหรือเครื่องดื่ม ในสภาวะพลังงานควบคุมที่แตกต่างกัน (ทั้งเกินและพอดี)

การป้องกันและการรักษา

เพื่อป้องกันไม่ให้โรคตับลุกลามไปสู่ภาวะที่รุนแรง เช่น พังผืดในตับ (liver fibrosis) และ ตับแข็ง การตรวจพบ MASLD ตั้งแต่เนิ่น ๆ และการได้รับการรักษาเบื้องต้นมีความสำคัญเป็นอย่างมาก แต่ในปัจจุบันก็ยังไม่มียารักษาที่ได้รับการรับรอง โดยมีงานวิจัยมากมายที่กำลังค้นหาวิธีและแนวทางการรักษาใหม่ ๆ อย่างไรก็ตาม การลดน้ำหนัก (ในกรณีที่มีภาวะน้ำหนักเกินหรือโรคอ้วน) และการรับประทานอาหารที่ดีต่อสุขภาพ รวมไปถึงการออกกำลังกาย สามารถช่วย ชะลอ และรักษา MASLDได้ โดยเฉพาะในระยะเริ่มต้น (8, 9)

การอ้างอิง

Riazi K, Azhari H, Charette JH, Underwood FE, King JA, Afshar EE, et al. The prevalence and incidence of NAFLD worldwide: a systematic review and meta-analysis. Lancet Gastroenterol Hepatol. 2022 Sep;7(9):851–61.
Younossi ZM, Golabi P, de Avila L, Paik JM, Srishord M, Fukui N, et al. The global epidemiology of NAFLD and NASH in patients with type 2 diabetes: A systematic review and meta-analysis. J Hepatol. 2019 Oct;71(4):793–801.
Pan JJ, Fallon MB. Gender and racial differences in nonalcoholic fatty liver disease. World J Hepatol. 2014 May 27;6(5):274–83.
Patell R, Dosi R, Joshi H, Sheth S, Shah P, Jasdanwala S. Non-Alcoholic Fatty Liver Disease (NAFLD) in Obesity. J Clin Diagn Res. 2014 Jan;8(1):62–6.
Anstee QM, Day CP. The Genetics of Nonalcoholic Fatty Liver Disease: Spotlight on PNPLA3 and TM6SF2. Semin Liver Dis. 2015 Aug;35(3):270–90.
Tsompanaki E, Thanapirom K, Papatheodoridi M, Parikh P, Lima YC de, Tsochatzis EA. Systematic Review and Meta-analysis: The Role of Diet in the Development of Nonalcoholic Fatty Liver Disease. Clinical Gastroenterology and Hepatology. 2023 Jun 1;21(6):1462-1474.e24.
Lee D, Chiavaroli L, Ayoub-Charette S, Khan TA, Zurbau A, Au-Yeung F, et al. Important Food Sources of Fructose-Containing Sugars and Non-Alcoholic Fatty Liver Disease: A Systematic Review and Meta-Analysis of Controlled Trials. Nutrients. 2022 Jul 12;14(14):2846.
Beygi M, Ahi S, Zolghadri S, Stanek A. Management of Metabolic-Associated Fatty Liver Disease/Metabolic Dysfunction-Associated Steatotic Liver Disease: From Medication Therapy to Nutritional Interventions. Nutrients. 2024 Jul 11;16(14):2220.
Elshaer A, Chascsa DMH, Lizaola-Mayo BC. Exploring Varied Treatment Strategies for Metabolic Dysfunction-Associated Steatotic Liver Disease (MASLD). Life (Basel). 2024 Jul 3;14(7):844.